استناد به منابع دست دوم در مقاله

: هنگامی که داریم مقاله می‌نویسیم، مواردی پیش می‌آید که می‌خواهیم به مطلبی استناد کنیم که خودِ آن مطلب در متنی که ما داریم می‌خوانیم، از جای دیگری نقل شده است.

مثال:

منبع دست دوم(ب)، اثری است که ما داریم آن را می‌خوانیم و استنادهایی به دیگر منابع دارد.

 منبع دست اول(الف)، اثری است که در منبع ب مورد استناد قرار گرفته است و ما به خود آن منبع مستقیماً دسترسی نداریم.

این را به یاد داشته باشید که همیشه باید به عنوان یک نویسنده، بیشترین میزان شفافیت را در نگارش علمی مد نظر داشته باشیم. باید به طور دقیق و کامل مشخص کنیم کدام بخش از نوشته، نظر خود ماست؛ کدام بخش نظر نویسند? منبعی است که در دست ماست و کدام بخش، نظر نویسند? منبعی است که منبع ب به آن استناد کرده است (یعنی منبع الف).

اگر ب به الف استناد کرده‌ بود، برای استناد به الف، آوردن نام ب ضروری است؟

بله. باید اسم هر دو منبع را بیاوریم به صورتی که مشخص شود اید? اصلی در متن الف مطرح شده و منبع ب هم از آن استفاده کرده است. با این نوع استناد نشان داده‌ایم که در درج? نخست، بااخلاق هستیم، و دوم، به منبع الف، به دلایلی مانندِ در دسترس نبودن، به زبان دیگر بودن و شبیه این‌ها دسترسی نداشته‌ایم و سوم، اگر احتمالاً منبع ب در نقل اشتباه کرده باشد، اشتباه به پای ما نوشته نمی‌شود. البته باید دقت کنیم که دلایلی مثل تنبلی و کمبود وقت توجیه مناسبی برای این استناد در استناد نیستند. بسیار مهم است که پژوهشگر تا آن‌جا که می‌شود از منابع دست اول استفاده کند. معمولاً نویسنده‌ها به دلیل نبود امکان مشاهد? منبع دست اول یا زبان متفاوت از منابع واسط نقل می‌کنند.

چگونه باید استناد کرد؟

روش استناد «نقل در نقل» به این صورت است که مثلاً می‌نویسیم:

«نویسند? ب به نقل از نویسند?الف می‌نویسد...»

یا در پایان متنی که نقل کرده‌ایم  و در داخل پرانتز می‌نویسیم:... (نویسند? ب س، به نقل ازنویسند? الف).

در کتابنامه نام منبع ب و منبع الف چگونه می‌آید؟

در کتابنامه، تنها نام منبع ب آورده می‌شود و چون منبع الف را ندیده‌ایم، نباید نام آن منبع را در کتابنامه ذکر کنیم.

آیا اگر با چند واسطه به منابع دیگری استناد داده شده باشد، من هم باید تمام آن حلقه‌ها را نام ببرم؟

بله، چرا نه؟ شما که هیچ کدام از آن منابع واسط را ندیده‌اید، اگر حلقه‌ای را حذف کنید، ادعایی خلاف واقع کرده‌اید.

اگر هم? حلقه‌های استنادی را ذکر کنم، شکل استناد زشت می‌شود، چه‌کار کنم؟

شکل استناد این‌جا مهم نیست. مهم رعایت امانت است. مخاطب شما باید بتواند تمام مسیری را که شما برای پژوهش طی کرده‌اید، چه مطالعات و چه روش پژوهش، دوباره طی کند. باید جای پای خود را کامل برای مخاطب مشخص کنید که مسیر را تشخیص دهد.

آیا استناد به منابع دست دوم، ارزش پژوهش من را کم می‌کند؟

بستگی دارد. اگر تنبلی کرده باشید و به سراغ منابع اصلی نرفته باشید، بله، ارزش پژوهش شما کم شده است اما اگر محدودیت وجود داشته و برای شما میسر نبوده، مثلاً منبع به زبانی بوده که شما با آن زبان آشنایی نداشته‌اید یا از لحاظ فیزیکی امکان دسترسی به آن را نداشته‌اید، کسی از شما خرده نمی‌گیرد؛ فقط باید دقت کنید که به اشخاص و حلقه‌های استنادی معتبر استناد بدهید. همان‌طور که احتمالاً در متون مذهبی خودمان مواجه شده‌اید، برای معتبر کردن یک حدیث، تمام زنجیر? گویند? حدیث ذکر می‌شود تا اعتبار حدیث نشان داده شود: تا هفت یا هشت حلق? استنادی و گاهی بیش‌تر این هم ذکر شده است.

اگر بر اساس استنادهای منبع ب، به منبع الف رسیده‌ باشم و خود منبع الف را مطالعه کرده‌ باشم، باز هم نیاز هست که نامی از منبع ب بیاورم؟

اگر تمام آن مطلبی که دارید نقل می‌کنید در منبع الف باشد، نیازی به آوردن نام منبع ب نیست اما اگر بخشی از مطلبِ مورد استناد، در منبع ب باشد، مشخص است که نامِ هر دو منبع الف و ب هم در متن و هم در کتابنامه باید ذکر شود

آیا منظور از «نقل قول مستقیم» و «نقل قول غیرمستقیم» همین استناد به منبع اولیه یا استناد به منبع دست دوم است؟

«نقل قول مستقیم» یعنی آوردن لفظ به لفظ متنی که داریم می‌خوانیم در متن خودمان و «نقل قول غیرمستقیم» یعنی آوردن آن‌چه خوانده‌ایم، به صورت نقل به‌‌مضمون و به زبان خودمان در متنی که داریم می‌نویسیم.

رجب‌زاده عصارها، امیرحسین (1396). استناد به منابع دست دوم و رعایت حلقه‌های استنادی

www.ghalh.parsiblog.com