تقیید در لغت
در اکثر فرهنگ لغت ها «قید» را معنی نکرده اند و گفته اند معروف است. و بعضی در مورد تقیید گفته اند:
التقیید: قَیَّده: إذا شده بالقید1. یعنی وقتی می گویند قیّده که آن شخص یا شئ را به بند، ببندند. بنابرین معنای قید که معروف است به فارسی همان «بند» می باشد.
تقیید در اصطلاح
شهید صدر در حلقه ثانیه می فرماید: «اگر معنایی را تصور کنی ودر آن وصف خاصی یا حالت معینی را لحاظ کنی، این تقیید خواهد بود. بنابرین تقیید یعنی لحاظ خصوصیه زائده در طبیعت».2
احترازیت قیود
شهید ره در حلقه ثانیه قبل از شروع در بحث اطلاق، عنوان احترازیت قیود را ذکر می کنند و پس از بیان اصل تطابق مدلول تصوری با مدلول جدی، بیان می کنند که معنای قید این است که حکم موجود در کلام، شامل افرادی که آن قید را ندارند، نمی شود.
به عنوان مثال در "اکرم الانسان الفقیر" شخص الحکم، یعنی وجوب اکرام به دلیل فقر، شامل انسان های غیر فقیر نمی شود. البته این مطلب منافاتی ندارد با اینکه که فرد غیر فقیر، به دلیل دیگری واجب الاکرام باشد، مثلا به دلیل عالم بودن.3
نویسنده: سید مصطفی موسوی
1 شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم؛ ج-8، ص:5699
2 الإطلاق یقابل التقیید، فإن تصوّرت معنى و لاحظت فیه وصفا خاصّا أو حالة معینة، کان ذلک تقییدا، و إن تصوّرته بدون أن تلحظ معه أیّ وصف أو حالة اخرى کان ذلک إطلاقا، فالتقیید إذن هو لحاظ خصوصیّة زائدة فی الطبیعة، والإطلاق عدم لحاظ الخصوصیّة الزائدة. « دروس فی علم الاصول ج1ص232»
3 قاعدة احترازیة القیود ، ومؤداها : ان کل قید یؤخذ فی المدلول التصوری للکلام ، فالأصل فیه بحکم ذلک الظهور أن یکون قیدا فی المراد الجدی أیضا ، فإن قال : ( أکرم الانسان الفقیر ) ، فالفقر قید فی المراد الجدی بمعنى کونه دخیلا فی موضوع الاکرام الذی سیق ذلک الکلام للکشف عنه. و یترتب على ذلک أنه إذا لم یکن الانسان فقیرا فلا یشمله ذلک الوجوب ، ولکن هذا لا یعنی ان إکرامه لیس واجبا باعتبار آخر فقد یکون هناک وجوب ثان یخص الانسان العالم أیضا ، فإذا لم یکن الانسان فقیرا وکان عالما فقد یجب إکرامه بوجوب ثان . وهکذا نعرف ان قاعدة احترازیة القیود تثبت ان شخص الحکم الذی یشکل المدلول التصدیقی الجدی للکلام المشتمل على القید لا یشتمل من انتفى عنه القید ولا تنفی وجود حکم آخر یشمله«دروس فی علم الأصول ج 1، ص: 232 »
