تفکر قوه ایست در انسان که از عقل ناشی می شود لذا نه تنها انسان در تعقل آزاد است بلکه اسلام تفکر را ترغیب  نیزکرده است وساعتی از آن را از70 سال عبادت برتر دانسته است. تفکر در همه چیز، در تاریخ، در خلقت، راجع به خدا ومعاد ، راجع به تعالیم انبیا و....

ذر مقابل ،عقیده از عقده وگره خوردن وبسته شدن می باشد یعنی آن چیزی که با جان انسان گره می خورد وانسان به آن پایبند می شود واین پایبندی واعتقاد خود به دو نحوه ممکن است،  گاهی عقیده از روی تفکر است واندیشیدن وگاهی از روی تخیل وتوهم واحساسات و البته اکثرا مبنای اعتقادات مردم نوع دوم است، یعنی از سر احساس ومانند آن، لذا اسلام با عقایدی که مبنای عقلی نداشته باشد مبارزه می کند وسعی در رها کردن انسانها از بند این غل وزنجیر هاست . نمی شود گفت آزادی است هر کس می خواهد برود گاو را بپرستد یا موش را وهر کس می خاهد خدا را!!!،آزادی است یکی برایش آب زمزم مقدس است ویکی هم ادرار گاو!! ،یکی به زیارت قبور ائمه علیهم السلام می رود وضریح برای او مقدس است ویکی آتش وآتش کده ،آزادیست باید کنار مسجد بتخانه وقمار خانه وعشرتکده باشد ،هر کس خواست به مسجد برود وهر کس خواست به میکده !!!..خیر هر کس هر جا می خواهد برود باید از روی تعقل وتفکر باشد اولا، وهمه در برابر هم مسئولند ثانیا، لذاهمانطور که وظیفه ماست که در امور روز مره از همدیگر دستگیری کنیم ،در امور فکری واعتقادی هم باید از هم دستگیری کنیم بلکه این اولویت دارد.

بله اگر کسی یا دولتی بخواهد بر جمعی یا اجتماعاتی سلطه سیاسی پیدا کند ،باید همه عقاید را محترم بشمارد تا با اومقابه نکنند. کاری که آمریکا واروپای امروز ودیروزکردند ومی کنند ومروج این فکر هستند و آزادی تمام عقائد را از  مواد حقوق بشر نیز قرار داده اند.ولی وقتی پای دلسوزی برای انسانها در میان باشد وخیر خواهی آنها، عقیده بطور مشروط آزاد می شود اما اندیشه مطلقا نه تنهاآزاد بلکه واجب خواهد بود 

برگرفته از کتاب پیرامون جمهوری اسلامی شهید مطهری